گفتگوی 21 دی-رادیو معارف/طرح سؤالات مشخص مرحله دولت اسلامی؛ راهکار برون‌رفت از ترجمه‌گرایی در علم
دومین جلسه از برنامه مجله روز در تاریخ 21 دی 94 با بررسی دو پیشنهاد دیگر الگوی پیشرفت اسلامی برای برنامه ششم به پایان رسید.
دبیر شورای راهبردی با اشاره به خرابی اقتصاد کشور به دلیل استفاده از نظریات توسعه غربی بیان کرد: ما در مسأله مقاوم‌سازی اقتصاد به برنامه ششم پیشنهاد داده‌ایم که برای حل مسائل مردم از ظرفیت بخش وقف استفاده کند.
حجت‌الاسلام کشوری با تأکید بر اینکه ما به جای اینکه ورود نظری پیدا کرده و فضای ترجمه‌ای را نقد کنیم، با سؤالات مشخصی با دپارتمان‌های دانشگاه و اساتید و دانشجویانی که می‌خواهند پایان‌نامه بنویسند، ارتباط برقرار کنیم گفت: ما باید سؤالات مشخص مرحله دولت‌سازی -که مرحله سوم از مراحل انقلاب اسلامی هست- را با فضای علمی دانشگاه تفاهم کرده و از آنها تقاضا کنیم که برای این مسائل، راه حل‌های علمی پیدا کنند.
صوت و متن کامل این گفتگو در ادامه مطلب آمده است.
مجری: بسم الله الرحمن الرحیم عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت شما شنوندگان عزیز، صبح شما به خیر باشد. ان شاء الله که روز بسیار خوبی را آغاز کرده باشید. با برنامه مجله روز -کاری از گروه معارفی و اطلاع‌رسانی- در خدمت شما هموطنان عزیز و ارجمند هستیم. دوستان عزیزِ شنونده! اگر شنونده‌ی برنامه‌ی روز گذشته‌ی ما بوده باشید، در جریان هستید که قرار است در چند برنامه راجع به الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت صحبت کنیم و در این باره هم در خدمت کارشناسان و مسئولان مختلفی هستیم که در برنامه مجله روز حضور پیدا کرده و پاسخگوی سؤالات ما هستند. ما روز گذشته با حجت‌الاسلام کشوری، پژوهشگر و محقق در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت گفت‌وگو کردیم. با توجه به اینکه در دهمین سال گفتمان‌سازی این الگو هستیم و نکته‌ای که رهبر معظم انقلاب اسلامی از سال 85 در دانشگاه سمنان مطرح کردند و الآن هم در دومین ماه از دهمین سال گفتمان‌سازی الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت هستیم؛ در این باره صحبت کرده و مسائل مختلفی را مطرح نمودیم. نکته‌ای که جناب آقای کشوری به آن اشاره فرمودند سؤالی بود که برای الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت مطرح شده است، راجع به این موضوع صحبت کردیم. امروز هم میتوانید ادامه این بحث را دنبال کنید. حاج آقای کشوری خدمت شما سلام عرض می‌کنم، صبح شما به خیر باشد. ممنون هستیم که امروز هم مهمانِ حضوری برنامه مجله روز هستید.
حجت‌الاسلام کشوری: سلام علیکم و رحمة الله و برکاته. در خدمت شما و شنوندگان فرهیخته‌تان هستم.
مجری: سپاسگزارم. حاج آقا بدون هیچگونه فوت وقتی وارد بحث بشویم. روز گذشته شما به این بحث اشاره فرمودید که الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت چه پیشنهادی برای برنامه ششم دارد. فرمودید این سؤال و محورهایی که بر آن مترتب هست را از ابتدای سال 94 مطرح کردید. چهار محور را برشمردید؛ یکی بحث تربیت اسلامی بود. دومین بحث، بحث جرم بود. سومین بحث ترجمه‌زدایی از پایان‌نامه‌ها و چهارمین پیشنهادی که در این سؤال داشتید این است که مقاوم‌سازی اقتصاد باید اتفاق بیفتد. راجع به دو محور تربیت اسلامی و جرم توضیحاتی را ارائه فرمودید. قرار شد که در برنامه امروز راجع به بحث ترجمه‌زدایی از پایان‌نامه‌ها و مقاوم‌سازی اقتصاد صحبت بفرمایید. خواهش می‌کنم آغاز کنید.
حجت‌الاسلام کشوری: همانطور که حضرتعالی اشاره فرمودید چون ما در تلاقی سال دهم گفتمان‌سازی برای مسأله الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت و فصل برنامه ششم هستیم؛ سؤال "پیشنهادات الگوی پیشرفت اسلامی برای برنامه ششم چیست؟" موضوعیت پیدا کرده است. همانطور که در جلسه دیروز عرض کردیم، بر اساس مفاهیم اولین نقشه راه تولید الگوی پیشرفت اسلامی ما یک پیوستی را برای برنامه ششم پیشنهاد دادیم. پیوست الگوی پیشرفت اسلامی برای برنامه ششم چهار محور دارد. بنده جلسه گذشته دو محور را به اختصار توضیح دادم. امروز ان شاء الله دو محور جدید را شرح بیشتری می‌دهم و ان شاء الله در خدمتتان خواهم بود.
مجری: ما در ادامه برنامه یک کارشناس تلفنی هم داریم که ان شاء الله با برنامه همراه خواهند شد، آقای جعفری کارشناس مسائل فرهنگی و توسعه.
حجت‌الاسلام کشوری: چقدر خوب است که نخبگان همه دارند به مسأله الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت توجه می‌کنند. همانطور که عرض کردیم موضوع سومی که ما در پیوست الگوی پیشرفت اسلامی بر روی آن حساس بوده‌ایم -و خواهش می‌کنم نخبگان عزیز به استدلال ما توجه کنند، اگر استدلال قابل توجهی بود دوستان هم حساسیت نشان بدهند- مسأله ترجمه‌زدایی از پایان‌نامه‌ها است. ببینید؛ اهمیت این موضوع زمانی واضح می‌شود که ما قبول کنیم باید کشور خودمان را به صورت علمی اداره کنیم. این، یک اصل پذیرفته شده است که برنامه‌ریزی‌های از روی عجله و شتاب و بدون کار علمی، به نتیجه نمی‌رسد. این اصل را همه قبول دارند. سؤال این است؛ راه حل‌هایی که برای مشکلات کشور تهیه شده‌اند کجا نوشته می‌شوند؟ حتماً نخبگان عزیز اذعان می‌کنند که؛ پایان‌نامه‌هایی که نوشته می‌شود ظرفیت خوبی است برای اینکه ما، راه حل مسائل خود را در این پایان‌نامه‌ها بدست بیاوریم. اما الآن پایان‌نامه‌های کشور اینطور نیست که در آنها مسائل کشور دیده شود؛ متأسفانه، متأسفانه برای بار سوم عرض می‌کنم با کمال تأسف، پایان‌نامه‌هایی که نوشته می‌شوند به دو آفت مبتلا شده‌اند؛ یا کلی‌گویی کرده‌اند و یک سری مسائل کلی و غیر کاربردی را موضوع قرار داده و پایان‌نامه خود را نوشته‌اند. یا مسأله‌ای که مسأله‌ی ملت ایران نمی‌باشد را به عنوان موضوع پایان‌نامه قرار داده‌اند. لذا ما پیشنهادی برای برنامه ششم دادیم که اگر به آن عمل کنیم از این آفت ترجمه‌گرایی در پایان‌نامه‌ها عبور می‌کنیم. این پیشنهاد ذیل نظریه بانک سؤالات جهت‌ساز می‌باشد و خلاصه آن این است که؛ ما به جای اینکه ورود نظری پیدا کرده و فضای ترجمه‌ای را نقد کنیم، با سؤالات مشخصی با دپارتمان‌های دانشگاه و اساتید و دانشجویانی که می‌خواهند پایان‌نامه بنویسند، ارتباط برقرار کنیم. حالا اینکه ترتیبات اجرایی آن چیست را در برنامه ششم بحث کرده‌ایم. ولی همانطور که عرض می‌کنم روح مسأله این است که ما به جای نقد نظری فضای ترجمه‌ای در کشور، سؤالات مشخص مرحله دولت‌سازی -که مرحله سوم از مراحل انقلاب اسلامی هست- را با فضای علمی دانشگاه تفاهم کرده و از آنها تقاضا کنیم که برای این مسائل، راه حل‌های علمی پیدا کنند. این، مسأله سوم است.
مسأله چهارم هم، مسأله مقاوم‌سازی اقتصاد است. ما در مسأله مقاوم‌سازی اقتصاد به برنامه ششم پیشنهاد داده‌ایم که برای حل مسائل مردم از ظرفیت بخش وقف استفاده کند. به نظر من عمده تکانه‌های اقتصادی‌یی که در کشور ایجاد می‌شود به دلیل استفاده از تئور‌های اقتصاد سرمایه‌داری در کشور است؛ یعنی ادبیات توسعه، اقتصاد کشور را نامطمئن کرده و بیشترین ضربه‌ی آن نیز به زندگی مردم وارد می‌شود. اگر بتوانیم از این فضا عبور کنیم [تکانه‌های اقتصاد متوجه ما نخواهد شد.] به فضل الهی ما در اولین نقشه راه تولید الگوی پیشرفت اسلامی از فضای سرمایه‌داری عبور کرده‌ایم؛ ما بخشی از پیشنهاد خودمان برای حل مسائل مردم را به استفاده از ظرفیت‌های وقف اختصاص داده‌ایم. یعنی به صورت ساده یکی از پیشنهادات ما این است که از ظرفیت بخش وقف برای حل مسائل مردم استفاده شود. ان شاء الله اگر لازم شد در ادامه شرح بیشتری می‌دهم. پس این چهار موضوع، موضوعات اصلی الگوی پیشرفت اسلامی برای برنامه ششم هستند. مسأله تربیت اسلامی، مسأله پیشگیری از جرم، مسأله ترجمه‌زدایی از علم و مسأله مقاوم‌سازی اقتصاد.
مجری: حاج آقای کشوری بفرمایید که مسیر اجرایی این پیشنهادات چه چیزهایی هست.
حجت‌الاسلام کشوری: پس همانطور که عرض کردم پیوست الگوی اسلامی-ایرانی برای برنامه ششم، چهار محور دارد. ما در نقشه راه برای اجرایی‌کردن مباحث الگوی اسلامی-ایرانی، در ابتدای امر -و به نظر من به عنوان مهمترین مسأله- علت اصلی اجرا نشدن برنامه‌های توسعه در سال‌های گذشته را بررسی کرده‌ایم. شاید این نکته برای شنوندگان عزیز جالب باشد؛ اگر ما به این پنج برنامه‌ی توسعه -که دوستان توسعه‌گرا بعد از انقلاب اسلامی نوشته‌اند- بپردازیم، متوجه می‌شویم یکی از مهمترین مشکلات این است که بسیاری از بندهایشان در کشور اجرایی نشده است. سابقاً گزارش یکی از مسئولین سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور را به مناسب تدوین برنامه چهارم می‌خواندم. ایشان وقتی گزارش تدوین برنامه چهارم را می‌دادند گفتند: ما هفتاد و چند حکم را از برنامه سوم به برنامه چهارم انتقال دادیم. یعنی در طول سال‌های اجرایی برنامه سوم این هفتاد و چند حکم اجرایی نشده بود. این، فقط مخصوص برنامه سوم و چهارم نیست. کلاً اگر برنامه‌های توسعه را بازخوانی کنید به مواردی دست پیدا می‌کنید که هیچگاه اجرایی نشده‌اند. اساساً یکی از اشکالات اصلی کارشناسان الگوی پیشرفت به جریان توسعه‌گرا این است که؛ چرا حرفی را می‌زنید که در طول سال‌های اجرای برنامه، عملیاتی نمی‌شود.
ما چون این آسیب آقایان را دیده بودیم، از باب عبرت، مسیری را تعریف نکرده‌ایم که خودمان به این آفت مبتلا شویم. یکی از آفت‌های اصلی دوستان در برخی از مواردی که احکام محقق نشده؛ این بوده است که برای احکام برنامه‌ی خود، نظریه پشتیبان پیشنهاد نداده‌اند. جناب آقای مجری! کارکرد نظریه پشتیبان چیست؟ کارکردش این است که اگر شما نظریه داشته باشید میتوانید حکم برنامه‌ی خود را با نخبگان و کارشناسان تفاهم کنید. این، کارکرد نظریه است، می‌تواند مسأله را شفاف کند، توضیح بدهد و مسیر اجرایی آن را تبیین کند. یکی از کارهایی که در مسیر اجرایی‌شدن بحث‌های الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت پیشنهاد داده‌ایم این است که؛ هر حکمِ پیشنهادی ما ذیل یک نظریه مطرح شده است. یعنی چه؟ یعنی ابتدا این حق را برای همه کارشناسان و مسئولین قائل شدیم که علت وجوب این حکم و علت تصویب این حکم را متوجه شوند. توجه می‌کنید که اگر کسی دلیل مسأله‌ای را بفهمد، خودش همراهی می‌کند. نباید نمایندگان محترم مجلس بگویند چون این حکم، قانون شده باید اجرا شود. [درست است که] اگر یک چیزی قانون شد، بودجه به دنبال خود دارد و چون قانون شده، الزام حقوقی نیز دارد ولی نه بودجه و نه الزام حقوقی، جای نظریه را نمی‌گیرد. چون کارشناسی که می‌خواهد آن را اجرا کند، با بودجه و الزام حقوقی متوجه نمی‌شود که این کار چه ضرورتی دارد پس به تبع نمی‌تواند حکم برنامه را اجرا کند. بنابراین یکی از اقداماتی که ما در نقشه راه تولید الگوی پیشرفت اسلامی پیشنهاد داده‌ایم این است که؛ نظریه پشتیبان احکام برنامه‌ی خود را بحث کرده‌ایم. در برنامه‌های گذشته اشاره کردم که چهار نظریه از نظریات اولین نقشه راه تولید الگوی پیشرفت اسلامی، پشتیبان پیوست ما برای برنامه ششم هستند. این، اولین اقدام است. البته اقدامات دیگری نیز وجود دارد مانند اینکه مبتنی بر این نظریه دستگاه‌های مشخصی مأموریت مشخصی پیدا کرده‌اند. ولی همانطور که عرض کردیم اگر نمایندگان محترم مجلس و نخبگان انقلاب اسلامی دلشان به حال ایران می‌سوزد و نمی‌خواهند فرصت بابرکت انقلاب اسلامی را با تئوری‌های غیر اجرایی هدر بدهند؛ حتماً به این عرض بنده توجه کنند. مثلاً من پیشنهاد می‌دهم کمیسون تلفیق که برنامه ششم را بررسی می‌کند، قبل از اینکه احکام برنامه –چه در قالب تبصره و چه در قالب ماده- تصویب شوند، بررسی کند که این [حکم] بر اساس چه دستگاه فکری و چه نظریه‌ای ارائه شده است. به نظر من، خود داشتن نظریه پشتیبان، یکی از عوامل اجراشدن احکام برنامه است.
مجری: حاج آقای کشوری آیا قرار هست که در این دوره از مجلس، برنامه ششمی که الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت در آن اتفاق افتاده تصویب شود؟
حجت‌الاسلام کشوری: ببینید! بند اول برنامه پنجم کشور -برنامه‌ای که الآن در سال آخر اجرایی آن هستیم- قوای سه‌گانه از جمله دولت را موظف کرده است که ابتدا لایحه الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را ارائه کرده و بعد برنامه ششم را مبتنی بر این لایحه بحث کنند و قرار بود این تا پایان سال سوم برنامه پنجم اتفاق بیفتد. دو سال است که از سال سوم عبور کرده‌ایم. لذا یک مسأله‌ای که برخی از نمایندگان محترم مجلس مطرح کردند این بود که الآن اصلاً روند تصویب برنامه ششم، یک روند غیر قانونی است. چرا؟ چون بند اول برنامه پنجم عملیاتی نشده است، یعنی ما الآن لایحه الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را نداریم تا بر اساس آن برنامه ششم را طراحی کنیم. لذا برخی از کارشناسان گمانه‌زنی کرده‌اند که؛ احتمالاً دولت محترم می‌خواهد با کسب آرای دو سوم نمایندگان مجلس، بند اول را کأن لم یکن تلقی کند.
مجری: بند اول چه بوده است؟
حجت‌الاسلام کشوری: همان چیزی که عرض کردم؛ برنامه ششم باید بر اساس لایحه الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت طراحی شود. طبق قانون اگر یک حکم از برنامه توسعه بخواهد حذف شود باید دو سوم نمایندگان مجلس به لغو آن رأی دهند. ولی من این توجه را بدهم که؛ حتی اگر دولت محترم بخواهد با این روش قانونی، قانون را دور بزند یا حتی بحث دیگری مد نظرش باشد و بخواهد لایحه الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را ارائه نکند؛ مشکل دیگری پیش‌روی آنهاست و این مشکل، عدم تطبیق برنامه ششم با سیاست‌های کلی برنامه ششم هست. در واقع در سیاست‌های کلی برنامه ششم –که آیت‌الله امام خامنه‌ای > مطرح فرمودند- آمده است که سیاست‌های برنامه ششم، منجر به زمینه‌سازی الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت می‌شود. پس بنابراین الآن این دو مسأله وجود دارد؛ یعنی اگر دولت بخواهد به بند اول برنامه پنجم عمل کند، باید لایحه را ارائه کند. اگر بخواهد از بند اول برنامه پنجم -که مهمترین بند است- عبور کند، باید دو سوم نمایندگان مجلس رأی بدهند. اگر دو سوم نمایندگان مجلس نیز رأی بدهند، تطابق برنامه ششم با سیاست‌های ابلاغی رهبری یک امر ضروری است. بنابراین به نظر ما در نهایت هیچ راهی وجود ندارد مگر اینکه برنامه ششم کشور نسبتی با الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت پیدا کند.
مجری: یک نسبت نزدیک.
حجت‌الاسلام کشوری: بله یعنی برنامه ششم کشور حتماً باید حاوی دیدگاه‌های مربوط به الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت باشد. هم قانون این را می‌گوید، هم سیاست‌های ابلاغیِ رهبری معظم و هم ضرورت کشور. یعنی اگر ما با نگاه الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت حرکت نکنیم، کشور را وارد پرتگاه می‌کنیم. بعداً نمی‌توانیم پاسخگو باشیم. پس بنابراین این مسأله یک ضرورت است.
مجری: البته من یک جایی می‌خواندم که جناب آقای نوبخت، سخنگوی دولت نیز به این موضوع اشاره کرده بودند که بحث برنامه ششم توسعه بر مبنای الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت خواهد بود و در واقع قرار هست کار خود را با همان محور دنبال کند. بسیار خوب ان شاء الله سعی می‌کنیم در برنامه‌های آینده راجع به این موضوع با شما و کارشناسان مختلفی که در برنامه حضور پیدا می‌کنند، صحبت کنیم. اگر بتوانیم از مسئولین و نمایندگان مجلس دعوت می‌کنیم تا در برنامه مجله روز حضور پیدا کنند و بیشتر راجع به این موضوع صحبت کنیم.
